تحليل اصول اخلاقي حاکم بر رفتار پرداخت‌کنندگان و دريافت‌کنندگان وجوه خيريه با رويکرد اسلامي

 سال دوازدهم، شماره دوم، پياپي 24، بهار و تابستان 1400، ص 137 ـ 158

مقالة پژوهشي:
* سيدرضا حسيني / دانشيار گروه اقتصاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه    srhoseini@rihu.ac.ir
مصطفي کاظمي نجف‌آبادي / استاديار گروه اقتصاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه    mostafakazemi@rihhu.ac.ir
دريافت: 1400/1/4 ـ پذيرش: 1400/6/10

چكيده
هرچند رفتارهای خیرخواهانه بخش مهمی از فعالیت‌های اقتصادی را به خود اختصاص می‌دهند، رفتار مطلوب در اين بخش كمتر مورد مطالعه قرار می‌گیرد. با توجه به نقش بخش خیریه در ترمیم نواقص عملکرد بازار و دولت و همچنین مشکلات خاص فعالیت‌های خیرخواهانه، این مقاله با مراجعه به نصوص قرآنی و روایی به روش توصیفی ـ تحلیلی، به كشف و ارائه اصول اخلاقی حاکم بر رفتارهای پرداخت‌کنندگان و دریافت‌کنندگان وجوه خیریه مي‌پردازد. بر اساس يافته‌هاي تحقيق، قاعده کلی در رفتارهای خیرخواهانه «بیشینه کردن کمک به دیگران با اکتفاء به مقدار کم برای خود» است. قواعد فرعی حاکم بر بخشش به دیگران به‌عنوان جزئی از برنامه تخصیص درآمد فرد مسلمان شامل مواردي همچون اهتمام به تأمین نیازهای دیگران به‌جای ارضاء خواسته‌ها، رعایت اعتدال در تخصیص درآمد میان تکافل اجتماعی، مصارف شخصی فعلی و پس‌انداز برای آینده، قصد رضایت الهی در انفاق، رعایت اولویت‌ گیرندگان كمك به‌ترتیب الأقرب فالأقرب، رعایت اولویت نیازها به‌ترتیب الأهم فالأهم، رعایت اعتدال و میانه‌روی، رعایت عزت نفس و کرامت گیرندگان، مباشرت در اعطاء و پرهیز از ذخیره‌سازی و تسریع در تخصیص وجوه خیریه نام برد. رعايت قواعد و اصول مزبور در رفتارهای بخش خیریه، موجب بهبود عملکرد این بخش و ایجاد نهادی مناسب‌تر برای تکمیل عملکرد بازار و دولت خواهد گردید.

كليدواژه‌ها: بخش خیرخواهانه، انفاق، اصول حاكم بر رفتار خيرخواهانه.
طبقه‌بندي JEL: .D01, L31, Z19