امکان‌سنجي علم اقتصاد اسلامي در انديشة آيت‌الله مصباح يزدي

 سال چهاردهم، شماره اول، پياپي 27، پاييز و زمستان 1401، ص 63 ـ 82

مقالة پژوهشي
محمد بيدار/ استاديار گروه اقتصاد مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)      bidar.mohamad@yahoo.com
دريافت: 31/02/1402 ـ پذيرش: 10/07/1402
چکيده
هويت علمي اقتصاد اسلامي چالشي‌ترين مبحث در ادبيات اقتصاد اسلامي به‌شمار مي‌رود. انديشمندان مسلمان مواضع متفاوتي در اين زمينه برگزيده‌اند. آيت‌الله مصباح يزدي علم اقتصاد را قابل تقسيم به ديني و غيرديني نمي‌داند و معناداري تفکيک مزبور را تنها در بخش توصيه‌اي اقتصاد مي‌پذيرد. ايشان با استناد به خارج بودن تبيين حقايق تکويني از وظيفة دين و تفضلاتي بودن نصوص علمي موجود در آيات و روايات، مطالعه و تبيين سازوکارهاي علمي حاکم بر بازار را خارج از وظيفة دين برشمرده است. اين تحقيق با روش استنادی و تحلیلی به تبيين و بررسي هويت علمي اقتصاد اسلامي در انديشة آيت‌الله مصباح يزدي مي‌پردازد. بنا به فرضية مقاله، اقتصاد اسلامي علاوه‌بر هويت مکتبي، از هويت علمي نيز برخوردار است؛ زيرا اقتصاد جزء علوم انساني رفتاري است و رفتارها براساس مباني و اصول ارزشي شکل مي‌گيرند. ازاين‌رو، گزاره‌هايي که به توصيف، تبيين و پيش‌بيني رفتارهاي اقتصادي منبعث از اصول و مباني اسلام مي‌پردازند، ماهيت علمي و اسلامي دارند. البته پاره‌اي ديگر از گزاره‌ها در علم اقتصاد وجود دارند که قابليت تقسيم به اسلامي و غيراسلامي ندارند. گزاره‌هاي مفهومي و گزاره‌هايي که نتيجة قهري رفتارهاي عوامل اقتصادي به‌شمار مي‌روند، در اين گروه قرار می‌گیرند.
کليدواژه‌ها: آيت‌الله مصباح يزدي، علم ديني، علم اقتصاد اسلامي، گزاره‌هاي توصيفي، گزاره‌هاي رفتاري، اصول و مباني مکتبي.
طبقه‌بندي :JEL B41, B49