تصميم‌گيري در شرايط نا‌اطميناني از منظر اقتصاد رفتاري و اقتصاد اسلامي

 سال چهاردهم، شماره اول، پياپي 27، پاييز و زمستان 1401، ص 45 ـ 62

مقالة پژوهشي
سيدرضا حسيني/ استاديار اقتصاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه     srhoseini@rihu.ac.ir
* عباس يعقوب‌زاده مجرد/ دانشجوي دكتري اقتصاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه     yaghoobzadeh@rihu.ac.ir
دريافت: 06/04/1402 ـ پذيرش: 27/06/1402
چکيده
نظریة مطلوبيت انتظاري به‌عنوان مدل توصيفي تصميم‌گيري در شرايط نااطميناني، براي چندين دهه حاكم بوده است؛ اما در سال‌هاي اخير توافق عمومي وجود دارد كه اين نظریه تعريف لازم از انتخاب افراد را ارائه نمي‌دهد. شواهد كافي نشان مي‌دهد كه تصميم‌گيرندگان، اصول مسلم اين نظريه را نقض مي‌كنند. وجود كاستي‌هايي در مباني نظریة مطلوبيت انتظاري، اعم از خطي بودن ميزان مطلوبيت، ثابت بودن وزن مطلوبيت انتخاب‌هاي مختلف، يكسان بودن ترجيحات در طول زمان، ريسك‌گريزي و تصميم‌گيري عقلايي، زمينه را براي ظهور نظریة چشم‌انداز در اقتصاد رفتاري فراهم کرده است. بااين‌حال زاوية ديد مباني اسلامي به رفتار فرد در نااطميناني به‌کلي متفاوت با اين دو است. از منظر اسلامي، انتظار يک پيامد بزرگ بدون توجه به اسباب آن، يک رفتار متهورانه است که در منابع اسلامي از آن نهي شده و در مقابل، به حزم و دورانديشي براساس اسباب و علل دعوت شده است. فردي که تهور و بي‌باکي مي‌کند و برای پيامدهاي بزرگ و با احتمال کم، خود را به مخاطره مي‌اندازد، نه‌تنها خيري نمی‌بیند، بلکه دچار پشيماني مي‌شود؛ ازاين‌رو چنين پيامدهايي نبايد در تابع مطلوبيت لحاظ شود.
کليدواژه‌ها: نااطميناني، مطلوبيت انتظاري، نظرية چشم‌انداز، حزم و دورانديشي، تهور و بي‌باکي.
طبقه‌بندي JEL: Z12 , D90 , D81