سال دوم، شماره دوم، پياپي چهارم، بهار و تابستان 1390، صفحه 5 ـ 30
Ma'rifat-i Eghtesadi, Vol.2. No.2, Spring & Summer 2011
سيدمحمّدكاظم رجايي**/ سيدمهدي معلّمي***
چكيده
تبيين مفهوم عدالت اقتصادي و شاخصهاي آن يكي از دغدغه‌هاي اقتصاددانان است. عليرغم مطالعات انجام گرفته در اين زمينه، تلاش چنداني براي استخراج شاخصهاي عدالت اقتصادي از نگاه اسلام صورت نگرفته است. در اين مقاله با استفاده از روش تحليلي اين فرضيه را مطرح مي‌كنيم كه تدوين شاخصهاي عدالت اقتصادي در ديدگاه اسلامي مستلزم تفكيك ميان چهار معناي عدالت يعني تساوي، دادن حق صاحبان حق، توازن و اعتدال و همچنين تمايز ميان قلمرهاي آن است. عدالت اقتصادي در عرصه‌هاي توليد، توزيع، مصرف و فرصتها و خدمات عمومي ظهور پيدا مي‌کند. معيار عدالت در توزيع فرصتها، برابري و مساوات، و در توزيع کارکردي، استحقاقي سهمي است که با تراضي بهدست مي‌آيد و شاخص آن قيمت بازاري است. معيار عدالت در توزيع درآمد و ثروت، توازن است. هر فطرت سالمي تصاحب 99% امکانات کره زمين توسط 1% از افراد جامعه را بي‌عدالتي مي‌پندارد. اين بي عدالتي را نمي‌توان با اين منطق که «آنان با بازوي خود کسب کرده و خمس و زکاتش را پرداخت کرده‌اند»، توجيه كرد. معيار عدالت در رعايت حقوق نيازمندان، استحقاق در حد کفاف و شاخص آن حد کفاف و در پرداخت حقوق مالي بستگان، استحقاق عرفي است و شاخص آن اعتدال عرفي مي‌باشد.
کليد واژه‌ها: عدالت، عدالت اقتصادي، تفاوت فاحش طبقاتي، شاخص عدالت، معيارهاي عدالت
طبقه‌بندي JEL: C43,OL5, D6, D63,
