سال دوم، شماره دوم، پياپي چهارم، بهار و تابستان 1390، صفحه 31 ـ 56
Ma'rifat-i Eghtesadi, Vol.2. No.2, Spring & Summer 2011
محمّدجواد توكلي*
چكيده
نماگر‌ها و شاخص توسعه نقشي اساسي در ارزيابي و بهبود ميزان پيشرفت كشورها ايفا مي‌كنند. از نگاه روش‌شناسانه، تدوين شاخص يك‌پارچة توسعه و پيشرفت مستلزم پيمودن چهار مرحلة مفهوم‌سازي، استخراج معيارها، طرّاحي نماگر‌ها و پك‌پارچه‌سازي آنها مي‌باشد. بنا به فرضية اين مقاله كه با استفاده از روش تحليلي ارزيابي شده است، پذيرش مفهوم قرآني توسعه و پيشرفت موجب تحوّلي اساسي در تدوين معيارها و همچنين شاخص آن مي‌شود. بر اساس گفتمان قرآني، توسعة جوامع انساني به مفهوم تعالي افراد آن جوامع براي دستيابي به زندگي پاكيزه (=حيات طيبه) در سرزمين پاك (=بلدة طيبه) و آباد (عمران) است. اين مفهوم متعالي از توسعة انساني را كه از آن با عنوان «پيشرفت انساني» ياد مي‌شود، مي‌توان با توجه به كلام وحي در آسيب‌شناسي تمدّن‌ها و در چارچوب مؤلّفه‌هاي «توانمندي اخلاقي»، «توانمندي فكري»، «توانمندي جسمي ـ رواني»، و «توانمندي درآمدي» ملّت‌ها بازشناسي كرد. در اين چارچوب، شاخص‌هاي تركيبي پيشرفت انساني تحقّق اين توانمندي‌هاي چهارگانه را اندازه‌گيري مي‌كند. وزن‌دهي به هريك از اين توانمندي‌ها را مي‌توان با توجه به تأكيدات ديني بر هريك از آنها تعيين نمود.
كليدواژه‌ها: توسعه و پيشرفت، پيشرفت انساني، الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت، حيات طيبه، شاخص پيشرفت، گفتمان قرآني.
طبقه‌بندي JEL: C8, C43, O15, O1
